heavy rainfall महाराष्ट्रातील शेतकरी आणि नागरिकांसाठी पावसाची स्थिती नेहमीच चिंतेचा विषय असते. गेल्या काही दिवसांत राज्यात झालेल्या मुसळधार पावसानंतर आता परिस्थिती बदलत असल्याचे दिसून येत आहे. प्रस्तुत लेखात आपण महाराष्ट्रातील पावसाची सद्यस्थिती, येत्या काळातील अंदाज आणि त्याचे शेती व जनजीवनावरील संभाव्य परिणाम यांचा आढावा घेणार आहोत.
सद्यस्थिती: पावसाचा जोर ओसरला
गेल्या चार ते पाच दिवसांपासून राज्याच्या अनेक भागांत पावसाने धुमाकूळ घातला होता. मात्र आता त्याचा जोर कमी झाल्याचे दिसून येत आहे. प्रसिद्ध हवामान अभ्यासक पंजाबराव डख यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, आजपासून राज्यात विखुरलेल्या स्वरूपात पाऊस पडणार आहे. म्हणजेच आता सर्वदूर एकसारखा पाऊस पडणार नाही, तर काही ठिकाणी पाऊस पडेल तर काही ठिकाणी कोरडे राहील.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाची सूचना
पावसाच्या या बदलत्या स्वरूपामुळे शेतकऱ्यांसाठी काही महत्त्वाच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत. पंजाबराव डख यांनी शेतकऱ्यांना 6 ऑक्टोबरपर्यंत शेतातील सर्व कामे उरकून घेण्याचे आवाहन केले आहे. विशेषतः सोयाबीन आणि उडीद यांची काढणी करण्याचे सांगितले आहे. याचे कारण म्हणजे 6 ऑक्टोबरनंतर पुन्हा एकदा जोरदार पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.
पुढील आठवड्यातील अंदाज
हे पण वाचा:
परतीच्या पाऊसाची तारीख ठरली या भागात होणार मुसळधार पाऊस हवामान विभागाचा अंदाज havaman aandaj particha paus
28 सप्टेंबर ते 5 ऑक्टोबर या कालावधीत राज्यातील 18 जिल्ह्यांमध्ये पावसाचा जोर कमी होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या जिल्ह्यांमध्ये खानदेश, नाशिक, नगर, पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर, सोलापूर आणि मराठवाड्यातील जिल्ह्यांचा समावेश आहे. या भागात मुख्यतः ढगाळ वातावरण राहील आणि केवळ तुरळक ठिकाणीच किरकोळ पाऊस पडण्याची शक्यता आहे.
मुंबई, कोकण आणि विदर्भातील 18 जिल्ह्यांमध्ये मात्र वेगळी परिस्थिती असेल. या भागात 1 ते 5 ऑक्टोबर या कालावधीत उघडीप जाणवू शकते. म्हणजेच येथे पावसापेक्षा कोरडे हवामान अधिक असेल.
6 ऑक्टोबरनंतरचा कालावधी
6 ऑक्टोबरपासून पुन्हा एकदा राज्यात पावसाची सक्रियता वाढण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. विशेषतः 6 ते 9 ऑक्टोबर या कालावधीत जोरदार पावसाची शक्यता आहे. या काळात अनेक ठिकाणी जास्त वेळ पाऊस पडणार नसला, तरी अचानक पाऊस येण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. त्यामुळे नागरिकांनी सतर्क राहणे आवश्यक आहे.
ज्येष्ठ हवामान अभ्यासक माणिकराव खुळे यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, 6 ते 13 ऑक्टोबर या आठवड्यात महाराष्ट्रात मध्यम ते जोरदार पावसाची शक्यता आहे. म्हणजेच या काळात पुन्हा एकदा पावसाचा जोर वाढू शकतो.
मान्सूनचा निरोप आणि पुढील काळ
ऑक्टोबरच्या दुसऱ्या आठवड्यानंतर, म्हणजेच 16 ऑक्टोबरनंतर कधीही मान्सून निरोप घेऊ शकतो. मात्र यानंतरही पावसाची शक्यता संपत नाही. कारण ऑक्टोबर महिन्यात चक्रीवादळांचा सीझन सुरू होतो. त्यामुळे ऑक्टोबर महिन्याच्या अखेरपर्यंत महाराष्ट्रात पावसाची शक्यता कायम राहू शकते.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाच्या सूचना
या सर्व परिस्थितीचा विचार करता, शेतकऱ्यांनी पुढीलप्रमाणे तयारी करणे आवश्यक आहे:
- पिकांची काढणी: 6 ऑक्टोबरपूर्वी शक्य तितकी पिके काढून घ्यावीत. विशेषतः सोयाबीन आणि उडीद यांची काढणी प्राधान्याने करावी.
- पाण्याचा निचरा: शेतात पाणी साचून राहणार नाही याची काळजी घ्यावी. पाण्याच्या निचऱ्याची व्यवस्था करावी.
- पिकांचे संरक्षण: उभ्या पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी आवश्यक त्या उपाययोजना कराव्यात. जोरदार पावसामुळे पिके पडू नयेत याची काळजी घ्यावी.
- फवारणी: रासायनिक फवारणी करताना हवामानाचा अंदाज लक्षात घ्यावा. पाऊस येण्याआधी फवारणी करणे टाळावे.
- साठवणूक: काढलेल्या पिकांची योग्य साठवणूक करावी. ओलावा येणार नाही अशा ठिकाणी पिके साठवावीत.
नागरिकांसाठी सूचना
शहरी भागातील नागरिकांनीही काही सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे:
- पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्यावी. गटारे, नाले स्वच्छ ठेवावेत.
- अचानक येणाऱ्या पावसामुळे वाहतूक कोंडी होऊ शकते. त्यामुळे प्रवासाचे नियोजन करताना अतिरिक्त वेळ ठेवावा.
- विजेच्या उपकरणांची काळजी घ्यावी. पावसाळी हवामानात शॉर्ट सर्किटची शक्यता वाढते.
- पावसाळी आजारांपासून सावध राहावे. स्वच्छता राखावी आणि डासांचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी उपाययोजना कराव्यात.
- जुन्या इमारतींमध्ये राहणाऱ्यांनी विशेष काळजी घ्यावी. गळके छप्पर, भेगा असलेल्या भिंती यांची दुरुस्ती करून घ्यावी.
महाराष्ट्रातील पावसाची स्थिती सतत बदलत आहे. सध्या पावसाचा जोर कमी झाला असला तरी पुढील काळात पुन्हा जोरदार पाऊस पडण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे शेतकरी आणि नागरिक दोघांनीही सतर्क राहणे आवश्यक आहे. शेतकऱ्यांनी पिकांची काळजी घेण्याबरोबरच काढणी आणि साठवणुकीचे नियोजन काळजीपूर्वक करावे. शहरी भागातील नागरिकांनी पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्यावी आणि पावसाळी आजारांपासून सावध राहावे.
हवामान बदलाच्या या काळात नियोजन आणि सावधगिरी अत्यंत महत्त्वाची आहे. शासकीय यंत्रणा आणि हवामान विभागाच्या सूचनांकडे लक्ष ठेवणे, त्यानुसार आपली कामे आणि दैनंदिन जीवन नियोजित करणे हे प्रत्येकाचे कर्तव्य आहे. असे केल्यास निसर्गाच्या लहरींशी जुळवून घेणे सोपे जाईल आणि त्याचे फायदे मिळवता येतील.
थोडक्यात, पावसाळा हा निसर्गाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. त्याचे चांगले आणि वाईट परिणाम दोन्ही असू शकतात. मात्र योग्य नियोजन, सावधगिरी आणि सूज्ञपणा यांच्या जोरावर आपण या नैसर्गिक चक्राचा सामना करू शकतो आणि त्यातून मिळणाऱ्या लाभांचा पुरेपूर फायदा घेऊ शकतो.