rains today weather महाराष्ट्रातील हवामान नेहमीच चर्चेचा विषय राहिले आहे. शेतकरी, व्यावसायिक आणि सामान्य नागरिकांसाठी हवामानाचे अचूक अंदाज महत्त्वाचे असतात. या लेखात आपण महाराष्ट्रातील सध्याच्या हवामान परिस्थितीचा आढावा घेऊ आणि येणाऱ्या परतीच्या मान्सूनबद्दल जाणून घेऊ.
सध्याची हवामान परिस्थिती
हवेचा दाब आणि तापमान
या आठवड्यात महाराष्ट्रात हवेचा दाब सामान्यपेक्षा जास्त राहण्याची शक्यता आहे. हवेचा दाब 1006 ते 1008 हेक्टोपास्कल (hPa) दरम्यान राहील असा अंदाज आहे. हा वाढलेला हवेचा दाब स्थिर हवामानाचे निदर्शक असू शकतो.
तापमानाच्या बाबतीत, किमान तापमान 20 ते 22 अंश सेल्सिअस दरम्यान राहण्याची शक्यता आहे. याचा अर्थ सकाळी आणि रात्री थंडी जाणवेल. दुसरीकडे, कमाल तापमान 28 ते 30 अंश सेल्सिअस इतके राहू शकते. यामुळे दिवसा उष्णता जाणवेल, विशेषतः दुपारच्या वेळी.
19 ते 21 सप्टेंबर दरम्यान हवेचा दाब आणखी वाढून 1008 हेक्टोपास्कल पर्यंत पोहोचण्याची शक्यता आहे. या कालावधीत कमाल तापमानात वाढ होण्याची शक्यता असून दुपारचे हवामान अधिक उष्ण राहील.
प्रादेशिक हवामान
महाराष्ट्राच्या विविध भागांमध्ये हवामानात फरक दिसून येण्याची शक्यता आहे:
- मराठवाडा: या प्रदेशात अत्यल्प पाऊस पडण्याची शक्यता आहे. बहुतांश काळ हवामान स्वच्छ राहील.
- उत्तर महाराष्ट्र: येथेही अत्यल्प पावसाची शक्यता असून हवामान बहुतांश वेळा स्वच्छ राहील.
- पश्चिम महाराष्ट्र: या भागातही अत्यल्प पाऊस आणि स्वच्छ हवामानाची अपेक्षा आहे.
- मध्य विदर्भ: इथेही अत्यल्प पावसाची शक्यता असून हवामान बहुतांश वेळा स्वच्छ राहील.
- पूर्व विदर्भ: या प्रदेशात इतर भागांपेक्षा थोडा जास्त पाऊस पडू शकतो.
- कोकण: कोकण किनारपट्टीवर हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता आहे. इतर भागांच्या तुलनेत येथे जास्त पाऊस पडू शकतो.
वाऱ्याची दिशा आणि वेग
वाऱ्याची दिशा महाराष्ट्राच्या विविध भागांमध्ये वेगवेगळी असेल:
- कोकण, उत्तर महाराष्ट्र, पश्चिम महाराष्ट्र आणि पूर्व विदर्भ: या भागांत वारे नैऋत्य दिशेकडून वाहतील.
- मराठवाडा, पश्चिम आणि मध्य विदर्भ: या प्रदेशांत वारे वायव्य दिशेकडून वाहतील.
काही जिल्ह्यांमध्ये वाऱ्याचा वेग जास्त राहण्याची शक्यता आहे. धाराशिव, लातूर, बीड, छत्रपती संभाजीनगर, वाशिम, सांगली, सोलापूर आणि अहमदनगर जिल्ह्यांत वाऱ्याचा वेग ताशी 20 किलोमीटरपेक्षा जास्त राहू शकतो.
परतीच्या मान्सूनची लक्षणे
परतीचा मान्सून हा भारतीय उपखंडावरील एक महत्त्वाचा हवामान घटक आहे. हा मान्सून सप्टेंबर ते नोव्हेंबर या कालावधीत असतो आणि दक्षिण-पश्चिम मान्सूनच्या मागे येतो. परतीच्या मान्सूनदरम्यान पावसाचे प्रमाण कमी असते, परंतु शेतीसाठी हा पाऊस महत्त्वाचा असतो.
हवामान तज्ज्ञ रामचंद्र साबळे यांच्या मते, सध्याचे हवामान परतीच्या मान्सूनसाठी अनुकूल झाले आहे. त्यांनी पुढील महत्त्वाच्या निरीक्षणांचा उल्लेख केला आहे:
- राजस्थानमधील स्थिती: राजस्थानवरील हवेचा दाब 1004 हेक्टोपास्कल आहे आणि तेथील पाऊस थांबण्याची शक्यता आहे. हे परतीच्या मान्सूनच्या सुरुवातीचे संकेत देते.
- वाऱ्यांची दिशा: वारे ईशान्य दिशेला बाष्प वाहून नेण्यास सुरुवात करतील. हे परतीच्या मान्सूनची एक महत्त्वाची खूण आहे.
- उत्तर-पूर्व भारतातील स्थिती: बिहारजवळ हवेचा दाब 1002 हेक्टोपास्कलपर्यंत कमी झाला आहे. बंगालच्या उपसागराच्या किनारपट्टीवरही हवेचा दाब 1002 हेक्टोपास्कल इतका कमी झाला आहे. या कमी दाबामुळे वाऱ्यांच्या दिशेत बदल होईल.
- वाऱ्यांची नवीन दिशा: या बदलांमुळे वारे वायव्येकडून ईशान्येकडे आणि नंतर दक्षिणेकडे वाहू लागतील. हा बदल ईशान्य मान्सूनच्या प्रभावाचा संकेत देतो.
- महाराष्ट्राच्या पूर्व भागातील परिस्थिती: या भागात तापमान वाढण्याची आणि हवेचा दाब कमी होण्याची शक्यता आहे. हे ईशान्य मान्सूनच्या पुढील हालचालींसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण करेल.
परतीच्या मान्सूनचे महत्त्व
परतीचा मान्सून महाराष्ट्रासह संपूर्ण भारतासाठी अनेक कारणांमुळे महत्त्वाचा आहे:
- रब्बी पिकांसाठी महत्त्वाचा: परतीच्या मान्सूनमधील पाऊस रब्बी हंगामातील पिकांसाठी आवश्यक ओलावा पुरवतो. गहू, हरभरा, मटकी यासारख्या पिकांना या पावसाचा फायदा होतो.
- जलस्रोतांचे पुनर्भरण: या काळातील पाऊस नद्या, तलाव आणि भूजल पातळी वाढवण्यास मदत करतो. हे पाणी पुढील उन्हाळ्यात वापरण्यासाठी उपलब्ध होते.
- हवामानातील बदल: परतीच्या मान्सूनमुळे हवामानात हळूहळू बदल होतो. उन्हाळ्याच्या उष्णतेनंतर हा बदल सुखद वाटतो.
- शेतीसाठी महत्त्वाचा कालावधी: या काळात शेतकरी रब्बी हंगामाच्या पिकांची लागवड करतात. योग्य प्रमाणात पाऊस झाल्यास पिकांची चांगली वाढ होते.
- पर्यावरणीय संतुलन: परतीच्या मान्सूनमुळे हवेतील आर्द्रता वाढते, ज्यामुळे वनस्पती आणि प्राण्यांना फायदा होतो.
शेतकऱ्यांसाठी सूचना
परतीच्या मान्सूनच्या या काळात शेतकऱ्यांनी पुढील गोष्टींची काळजी घ्यावी:
- पीक निवड: रब्बी हंगामासाठी योग्य पिकांची निवड करा. स्थानिक हवामान आणि जमिनीच्या प्रकारानुसार पिके निवडा.
- जमिनीची तयारी: पावसाआधी जमीन नांगरून तयार करा. यामुळे जमिनीत पाणी मुरण्यास मदत होईल.
- बियाणे तयारी: दर्जेदार बियाणे वेळेत तयार करा. बियाण्यांवर योग्य प्रक्रिया करून त्यांची उगवण क्षमता वाढवा.
- खते व्यवस्थापन: जमिनीची चाचणी करून आवश्यक खतांचा वापर करा. सेंद्रिय खतांचा वापर वाढवा.
- पाणी व्यवस्थापन: शक्य असल्यास पावसाचे पाणी साठवण्याची व्यवस्था करा. ठिबक किंवा तुषार सिंचनाचा वापर करा.
- किडींचे नियंत्रण: पावसाळ्यानंतर किडींचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो. एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धतीचा अवलंब करा.
- हवामान अंदाज लक्षात ठेवा: स्थानिक हवामान विभागाच्या सूचना नियमित तपासा आणि त्यानुसार शेतीची कामे करा.
