PM Kisan Yojana 19th Week भारतीय शेतकऱ्यांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी केंद्र सरकारने सुरू केलेली पीएम किसान सन्मान निधी योजना आज देशातील कोट्यवधी शेतकऱ्यांसाठी आशादायक ठरत आहे. या योजनेचा 18वा हप्ता नुकताच 5 ऑक्टोबर 2024 रोजी प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा करण्यात आला, ज्यामुळे लाखो शेतकरी कुटुंबांना दिलासा मिळाला आहे.
योजनेची संकल्पना आणि उद्दिष्टे पीएम किसान सन्मान निधी योजना ही केंद्र सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे, जी देशातील लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत पुरवते.
या योजनेंतर्गत, पात्र शेतकऱ्यांना वार्षिक 6,000 रुपये तीन समान हप्त्यांमध्ये दिले जातात. प्रत्येक हप्त्यात 2,000 रुपये थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात. योजनेचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेती खर्चासाठी आर्थिक मदत करणे आणि त्यांचे उत्पन्न वाढवण्यास सहाय्य करणे हा आहे.
डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर: पारदर्शक व्यवस्था या योजनेचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) प्रणालीचा वापर. या प्रणालीमुळे मध्यस्थांची गरज संपुष्टात आली असून, लाभार्थ्यांना त्यांच्या बँक खात्यात थेट पैसे मिळतात.
हे पारदर्शकता वाढवते आणि भ्रष्टाचार रोखण्यास मदत करते. DBT प्रणालीमुळे योजनेची अंमलबजावणी अधिक कार्यक्षम झाली आहे. लाभार्थी पात्रता आणि कुटुंब व्याख्या या योजनेत ‘कुटुंब’ ची व्याख्या स्पष्टपणे केली गेली आहे.
एका कुटुंबात पती, पत्नी आणि त्यांची अज्ञान मुले यांचा समावेश होतो. प्रत्येक कुटुंबाला वार्षिक 6,000 रुपयांचा लाभ मिळतो. मात्र, योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ, लाभार्थी शेतकरी असणे, त्यांच्याकडे शेतजमीन असणे आणि विशिष्ट उत्पन्न मर्यादेत असणे इत्यादी.
eKYC: डिजिटल युगातील महत्त्वाचे पाऊल योजनेच्या पारदर्शक अंमलबजावणीसाठी सरकारने eKYC अनिवार्य केले आहे. लाभार्थ्यांना तीन पद्धतींनी eKYC करता येते:
- ओटीपी आधारित eKYC: पीएम किसान पोर्टल आणि मोबाईल अॅपवर उपलब्ध
- बायोमेट्रिक आधारित eKYC: कॉमन सर्व्हिस सेंटर्स आणि राज्य सेवा केंद्रांमध्ये करता येते
- चेहरा ओळख प्रणाली आधारित eKYC: पीएम किसान मोबाईल अॅपवर उपलब्ध
लाभार्थी स्टेटस तपासणी: सुलभ प्रक्रिया शेतकऱ्यांना त्यांच्या लाभार्थी स्थितीची माहिती घेण्यासाठी एक सोपी ऑनलाइन प्रणाली उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. पीएम किसान पोर्टलवर जाऊन, लाभार्थी स्टेटस विभागात आधार क्रमांक किंवा खाते क्रमांक टाकून माहिती मिळवता येते. यामुळे प्रत्येक शेतकऱ्याला त्याच्या पेमेंटची स्थिती सहज तपासता येते.
पुढील हप्त्याची अपेक्षा 18व्या हप्त्यानंतर, शेतकरी आता 19व्या हप्त्याची वाट पाहत आहेत. नियमित कालावधीनुसार, पुढील हप्ता फेब्रुवारी 2025 मध्ये अपेक्षित आहे. मात्र, नेमक्या तारखेची घोषणा पीएम किसान वेबसाइटवर केली जाईल.
योजनेचे महत्त्व आणि प्रभाव पीएम किसान सन्मान निधी योजना शेतकऱ्यांच्या जीवनात महत्त्वाचा बदल घडवत आहे. या आर्थिक मदतीमुळे शेतकऱ्यांना:
- शेती खर्चासाठी मदत मिळते
- कर्जाचा बोजा कमी होतो
- शेती उत्पादन वाढवण्यास प्रोत्साहन मिळते
- आर्थिक सुरक्षितता प्राप्त होते
पीएम किसान सन्मान निधी योजना ही भारतीय शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाची योजना ठरली आहे. डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर, पारदर्शक व्यवस्था आणि थेट लाभ हस्तांतरण यामुळे योजनेची अंमलबजावणी प्रभावी झाली आहे. शेतकऱ्यांना मिळणारी ही आर्थिक मदत त्यांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्यास आणि शेती क्षेत्राच्या विकासास हातभार लावत आहे.