Construction workers महाराष्ट्र राज्यातील विविध स्तरांतील नागरिकांच्या जीवनमानाचा दर्जा उंचावण्यासाठी आणि त्यांना आवश्यक सुविधा पुरवण्यासाठी शासन अनेक प्रकारच्या योजना राबवत आहे.
या योजनांमध्ये महिलांसाठी ‘लाडकी बहीण योजना’, शिक्षित युवक-युवतींसाठी ‘लाडका भाऊ योजना’, वरिष्ठ नागरिकांसाठी ‘स्वाधार योजना’ आणि ‘वयोश्री योजना’ यांचा समावेश आहे. राज्य शासन प्रत्येक वयोगटातील व्यक्तींसाठी विविध प्रकारच्या योजना राबवत आहे.
ज्यामुळे समाजातील सर्व घटकांना लाभ मिळत आहे. महाराष्ट्रात बांधकाम क्षेत्रात काम करणाऱ्या कामगारांची संख्या मोठ्या प्रमाणात आहे. या कामगारांच्या कल्याणासाठी आणि त्यांच्या जीवनमानाचा दर्जा उंचावण्यासाठी शासनाने अलीकडेच एक नवीन योजना सुरू केली आहे.
या योजनेअंतर्गत बांधकाम कामगारांना विविध प्रकारचे प्रोत्साहन आणि सुविधा देण्यात येणार आहेत. या लेखात आपण या नवीन योजनेबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत आणि बांधकाम कामगारांना मिळणाऱ्या सुविधांचा आढावा घेणार आहोत.
बांधकाम कामगार मंडळाच्या माध्यमातून कामगारांची नोंदणी करून त्यांना विविध शासकीय योजनांद्वारे सामाजिक सुरक्षा प्रदान करण्यात येत आहे. या योजनांमध्ये शिक्षण, आरोग्य, निवारा आणि कौशल्य विकास यांसारख्या महत्त्वाच्या क्षेत्रांचा समावेश आहे. या योजनांमुळे बांधकाम कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांना अनेक फायदे मिळत आहेत.
शिक्षणाच्या बाबतीत, बांधकाम कामगारांच्या मुलांना पहिली ते पदवीपर्यंतचे शिक्षण मोफत देण्याची सोय करण्यात आली आहे. याशिवाय, ज्या मुलांचा नामांकित शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश झाला आहे, त्यांना शिक्षण शुल्क माफ करण्यात आले आहे. या उपक्रमामुळे बांधकाम कामगारांच्या मुलांना उच्च शिक्षण घेण्याची संधी मिळत आहे, जी त्यांच्या भविष्यातील कारकिर्दीसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे.
आरोग्याच्या बाबतीत, बांधकाम कामगारांच्या कुटुंबियांना 5 लाख रुपयांपर्यंतचे उपचार मोफत देण्यात येत आहेत. हे आरोग्य विमा कवच कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांना मोठ्या आजारांच्या उपचारांसाठी आर्थिक सुरक्षा प्रदान करते. याशिवाय, बांधकाम कामगारांना सुरक्षाकवच कार्ड देण्यात आले आहे, ज्याद्वारे त्यांच्या कुटुंबियांना आरोग्य, शिक्षण, घरकुल आदी 12 सेवा देण्यात येणार आहेत.
निवाऱ्याच्या बाबतीत, बेघर बांधकाम कामगारांना ‘अटल आवास योजना’ आणि ‘प्रधानमंत्री आवास योजने’च्या माध्यमातून 4 लाख रुपयांची आर्थिक मदत देऊन हक्काची घरे देण्यात आली आहेत. या योजनांमुळे बांधकाम कामगारांना स्वतःचे घर मिळवण्याचे स्वप्न पूर्ण होत आहे, जे त्यांच्या जीवनमानाचा दर्जा सुधारण्यास मदत करते.
कौशल्य विकासाच्या बाबतीत, कौशल्य प्रशिक्षणाच्या माध्यमातून बांधकाम कामगारांच्या मुलांना कौशल्य-आधारित शिक्षण देण्यात येत आहे. हे प्रशिक्षण त्यांना रोजगारक्षम बनवते आणि त्यांच्या कारकिर्दीच्या संधी वाढवते.
या सर्व योजनांव्यतिरिक्त, महाराष्ट्र शासनाने अलीकडेच बांधकाम कामगार भांडी योजना सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत राज्यातील स्थलांतरित होणाऱ्या बांधकाम कामगारांना शासनाच्या वतीने 30 भांड्यांचा एक संच देण्यात येत आहे. ज्या कामगारांनी या योजनेमध्ये आपले नाव नोंदवले आहे, त्यांना या योजनेचा लाभ मिळणार आहे.
बांधकाम कामगार भांडी योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कामगारांना काही पात्रता निकष पूर्ण करावे लागतात. त्यांनी कॉन्ट्रॅक्टर किंवा ठेकेदाराच्या हाताखाली किमान 90 दिवस काम केल्याचे प्रमाणपत्र सादर करणे आवश्यक आहे. हे प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर, कामगार शासकीय वेबसाइटवर जाऊन आवश्यक माहिती भरून या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.
या योजनेसाठी अर्ज करण्याच्या दोन पद्धती आहेत. पहिली पद्धत म्हणजे प्रत्येक जिल्ह्यात असलेल्या बांधकाम कामगारांसाठीच्या WFC (वर्कर्स फॅसिलिटेशन सेंटर) कार्यालयात जाऊन ऑफलाइन अर्ज करणे. दुसरी पद्धत म्हणजे राज्य शासनाच्या अधिकृत वेबसाइट https://mahabocw.in/ वर जाऊन ऑनलाइन अर्ज करणे. ऑनलाइन अर्ज करताना कामगारांना सर्व माहिती सविस्तरपणे भरावी लागते.
अर्जासोबत काही आवश्यक कागदपत्रे जोडणे गरजेचे आहे. यामध्ये आधार कार्डची प्रत, पासपोर्ट आकाराचा फोटो, बँक पासबुकची झेरॉक्स, राशन कार्डची झेरॉक्स, लेबर कार्डची झेरॉक्स, 1 रुपया पेमेंट केल्याची पावतीची झेरॉक्स आणि 90 दिवस काम केल्याच्या प्रमाणपत्राचा समावेश आहे. या सर्व कागदपत्रांची पूर्तता केल्यानंतरच अर्ज स्वीकारला जातो.
बांधकाम कामगार भांडी योजना ही केवळ भांडी देण्यापुरती मर्यादित नाही. ही योजना बांधकाम कामगारांच्या जीवनमानाचा दर्जा सुधारण्याच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. भांड्यांच्या संचामुळे कामगारांना दैनंदिन जीवनात सुविधा मिळेल आणि त्यांचे जीवन सुकर होईल. याशिवाय, या योजनेमुळे कामगारांना शासकीय योजनांशी जोडले जाईल, ज्यामुळे त्यांना इतर लाभ मिळवणे सोपे होईल.
महाराष्ट्र शासनाच्या या उपक्रमामुळे बांधकाम कामगारांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडून येण्याची अपेक्षा आहे. शिक्षण, आरोग्य, निवारा आणि कौशल्य विकास या क्षेत्रांतील योजनांमुळे कामगारांना सामाजिक सुरक्षा मिळत आहे. त्याचबरोबर, भांडी योजनेसारख्या प्रत्यक्ष लाभ देणाऱ्या योजनांमुळे त्यांच्या दैनंदिन जीवनातही सुधारणा होत आहे.
या सर्व योजनांचा एकत्रित परिणाम म्हणजे बांधकाम कामगारांचे सामाजिक आणि आर्थिक सबलीकरण होणे. त्यांच्या मुलांना मिळणारे शिक्षण, कुटुंबियांना मिळणारी आरोग्य सेवा, स्वतःचे घर मिळवण्याची संधी आणि कौशल्य विकासाच्या संधी यामुळे बांधकाम कामगार आणि त्यांची कुटुंबे उज्ज्वल भविष्याकडे वाटचाल करू शकतील.