Watch today’s weather महाराष्ट्र राज्यात सध्या अनेक भागांमध्ये मुसळधार पावसाचा कहर सुरू आहे. या पावसामुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होत आहे. विशेषतः कापूस आणि सोयाबीन या पिकांचे नुकसान लक्षणीय आहे.
अशा परिस्थितीत, शेतकऱ्यांना पुढील काळात काय करावे याबद्दल मार्गदर्शनाची गरज आहे. याच पार्श्वभूमीवर, प्रसिद्ध हवामान अभ्यासक पंजाबराव डख यांनी २० ऑक्टोबर रोजी नवीन हवामान अंदाज वर्तवला आहे. त्यांच्या या अंदाजाचा आणि त्यानुसार शेतकऱ्यांनी घ्यावयाच्या काळजीचा आढावा या लेखात घेऊया.
पावसाचा अंदाज
पंजाबराव डख यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, पुढील काही दिवसांत राज्यात पावसाची स्थिती खालीलप्रमाणे असेल:
हे पण वाचा:
महिलांना सरकार देत आहे व्यवसाय करण्यासाठी 3 लाख रुपयांचे बिनव्याजी कर्ज interest free loan
१. २० ते २४ ऑक्टोबर दरम्यान राज्यातील विविध भागांत पावसाची उपस्थिती असेल. २. या काळात सकाळी आणि दुपारपर्यंत उन्हाळी वातावरण राहील. ३. दुपारनंतर मात्र मुसळधार पावसाची शक्यता आहे. ४. २४ ऑक्टोबरला धुके पडण्याची शक्यता आहे आणि त्यानंतर पावसात विश्रांती मिळेल. ५. २५ ऑक्टोबरपासून थंडीला सुरुवात होण्याची शक्यता आहे. ६. २४ ऑक्टोबरनंतर पाऊस पूर्णपणे थांबण्याची शक्यता आहे.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वपूर्ण सूचना
या हवामान अंदाजानुसार, शेतकऱ्यांनी पुढील काळात खालील गोष्टींची काळजी घ्यावी:
- १. पिकांचे संरक्षण: सध्याच्या मुसळधार पावसापासून पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी शक्य असल्यास तात्पुरते आच्छादन किंवा शेडचा वापर करावा.
- २. पाण्याचा निचरा: शेतात साचलेल्या पाण्याचा योग्य निचरा करण्याची व्यवस्था करावी. यामुळे पिकांच्या मुळांना होणारे नुकसान टाळता येईल.
- ३. रोगांचे नियंत्रण: ओलाव्यामुळे वाढणाऱ्या बुरशीजन्य रोगांपासून पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी योग्य त्या औषधांची फवारणी करावी.
- ४. रब्बी पिकांची तयारी: २४ ऑक्टोबरनंतर पाऊस थांबण्याची शक्यता असल्याने, त्यानंतर रब्बी पिकांच्या पेरणीची तयारी सुरू करावी.
- ५. जमिनीची तयारी: पाऊस थांबल्यानंतर जमिनीची योग्य मशागत करून रब्बी पिकांसाठी तयार करावी.
- ६. बियाणे निवड: रब्बी हंगामासाठी योग्य त्या जातींची निवड करून दर्जेदार बियाणे तयार ठेवावे.
- ७. खते व्यवस्थापन: जमिनीची चाचणी करून आवश्यक त्या खतांची मात्रा ठरवावी व त्यानुसार खते वापरावीत.
- ८. पाणी व्यवस्थापन: पावसानंतरच्या काळात पाण्याचे योग्य नियोजन करावे. शक्य असल्यास, पावसाचे पाणी साठवून ठेवण्याची व्यवस्था करावी.
- ९. किड नियंत्रण: पावसाळ्यानंतर वाढणाऱ्या किडींपासून पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापन पद्धतीचा अवलंब करावा.
- १०. हवामान निरीक्षण: पुढील काळात हवामानातील बदलांचे सतत निरीक्षण करत राहावे व त्यानुसार शेतीची कामे नियोजित करावीत.
सध्याच्या पावसाचे परिणाम
सध्या राज्यात पडत असलेल्या अतिवृष्टीमुळे शेतकऱ्यांना अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागत आहे:
- १. पिकांचे नुकसान: कापूस आणि सोयाबीन यांसारख्या महत्त्वपूर्ण पिकांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होत आहे. या पिकांवर पावसाचा विपरीत परिणाम होत असून, त्यांची गुणवत्ता आणि उत्पादन दोन्हीवर परिणाम होत आहे.
- २. जमिनीची धूप: सतत पडणाऱ्या पावसामुळे जमिनीची मोठ्या प्रमाणावर धूप होत आहे. यामुळे जमिनीतील पोषक द्रव्यांचे वहन होऊन मातीची सुपीकता कमी होत आहे.
- ३. रोगांचा प्रादुर्भाव: अतिरिक्त ओलाव्यामुळे विविध बुरशीजन्य आणि जीवाणूजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव वाढत आहे. यामुळे पिकांच्या वाढीवर विपरीत परिणाम होत आहे.
- ४. कीटकांचा त्रास: पावसाळी वातावरणात काही हानिकारक कीटकांची संख्या वाढते, जे पिकांना नुकसान पोहोचवू शकतात.
- ५. आर्थिक नुकसान: पिकांच्या नुकसानीमुळे शेतकऱ्यांना मोठे आर्थिक नुकसान सहन करावे लागत आहे. यामुळे त्यांच्या उत्पन्नावर विपरीत परिणाम होत आहे.
पंजाबराव डख यांनी वर्तवलेल्या अंदाजानुसार, २५ ऑक्टोबरपासून थंडीला सुरुवात होणार आहे. या बदलत्या हवामानामुळे शेतकऱ्यांना नवीन आव्हानांना सामोरे जावे लागणार आहे:
- १. पिकांचे संरक्षण: थंड हवामानापासून पिकांचे संरक्षण करणे महत्त्वाचे ठरणार आहे. विशेषतः नाजूक पिकांसाठी योग्य ती काळजी घेणे आवश्यक आहे.
- २. पाणी व्यवस्थापन: थंड हवामानात पिकांना पाण्याची गरज कमी होते. त्यामुळे पाणी व्यवस्थापनात बदल करणे गरजेचे ठरेल.
- ३. खत व्यवस्थापन: थंड हवामानात पिकांची वाढ मंदावते. त्यामुळे खतांच्या वापरात योग्य ते बदल करणे आवश्यक आहे.
- ४. किडींचे नियंत्रण: थंड हवामानात काही प्रकारच्या किडींचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो. त्यांच्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी योग्य त्या उपाययोजना कराव्या लागतील.
- ५. पिकांची निवड: पुढील हंगामासाठी थंड हवामानात चांगले उत्पादन देणाऱ्या पिकांची व जातींची निवड करणे महत्त्वाचे ठरेल.
शासकीय मदतीची गरज
सध्याच्या नैसर्गिक आपत्तीमुळे शेतकऱ्यांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होत आहे. अशा परिस्थितीत शासनाकडून पुढील प्रकारची मदत अपेक्षित आहे:
- १. पंचनामे: तातडीने पिकांच्या नुकसानीचे पंचनामे करून नुकसान भरपाई देण्याची प्रक्रिया सुरू करणे.
- २. आर्थिक मदत: नुकसानग्रस्त शेतकऱ्यांना तात्काळ आर्थिक मदत देणे.
- ३. कर्जमाफी: नैसर्गिक आपत्तीमुळे झालेल्या नुकसानीच्या प्रमाणात शेतकऱ्यांच्या कर्जमाफीचा विचार करणे.
- ४. बियाणे पुरवठा: पुढील हंगामासाठी सवलतीच्या दरात दर्जेदार बियाणे उपलब्ध करून देणे.
- ५. प्रशिक्षण: बदलत्या हवामानाशी जुळवून घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना आधुनिक तंत्रज्ञानाचे प्रशिक्षण देणे.
महाराष्ट्रातील सध्याची पावसाची स्थिती आणि भविष्यातील हवामान अंदाज लक्षात घेता, शेतकऱ्यांसमोर मोठी आव्हाने उभी आहेत. मात्र योग्य नियोजन, काळजी आणि शास्त्रोक्त पद्धतींचा अवलंब केल्यास या आव्हानांवर मात करणे शक्य आहे. शेतकऱ्यांनी सतर्क राहून, तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानुसार कृषी कार्य करणे महत्त्वाचे आहे. त्याचबरोबर, शासनाने देखील या संकटकाळात शेतकऱ्यांना सर्वतोपरी मदत करणे गरजेचे आहे.
